Mùa hạ nắng về từ sớm, chói chang, gay gắt kèm theo những luồng hơi nóng hầm hập. Giữa cái nóng oi bức thì Hà Nội vẫn luôn có những thứ dịu dàng, những thức quà thanh mát giúp hạ nhiệt một cách tuyệt diệu...

Hà Nội đã chính thức bước vào mùa hè với những đợt nắng nóng như đổ lửa. Thời tiết nóng nực khó chịu khiến nhiều người bỗng thèm món bún riêu, thứ quà giản đơn mà thanh mát.

Tết mùng 5, Tết Đoan Ngọ, Tết Đoan Dương, hay Tết diệt sâu bọ đều là những định danh chỉ ngày mùng 5 tháng Năm (âm lịch), một tiết khí quan trọng trong âm lịch của phương Đông.

Nằm cách trung tâm Hà Nội 45km, Làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội) đến nay vẫn giữ được vẻ đẹp mộc mạc, giản dị cùng các phong tục, tập quán của một làng Việt cổ. Không chỉ hấp dẫn bởi các điểm di tích và phong cảnh làng quê truyền thống, du khách còn ấn tượng với những nghề truyền thống mà các gia đình tại đây đang nỗ lực gìn giữ suốt nhiều năm qua.

Nếu như miền Nam nổi tiếng với các loại mắm thì miền Bắc cũng có những loại tương nổi tiếng như tương Bần (Hưng Yên), tương Cự Đà (Thanh Oai, Hà Nội) hay tương Nam Đàn (Nghệ An) ("nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn")... Nhưng các loại tương đó đều khác với tương của quê tôi - làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây, Hà Nội).

Hà Nội không chỉ nổi tiếng với đặc sản cốm làng Vòng hay cốm Mễ Trì, mà còn được biết đến với các món ngon dân dã chế biến từ cốm như bánh cốm, chả cốm, chè cốm... Nhưng có lẽ, không nhiều người biết đến món xôi cốm gắn liền với tên tuổi của làng Kiều Mộc (xã Cổ Đô, huyện Ba Vì). Với cách làm không giống bất cứ nơi nào khác, xôi cốm Kiều Mộc khiến người ta chỉ một lần thưởng thức sẽ nhớ mãi. 

Kem Tràng Tiền là một thương hiệu rất riêng của Hà Nội. Nằm ở số 35 phố Tràng Tiền (phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm), hơn nửa thế kỷ qua, cửa hàng kem ấy là điểm đến quen thuộc của người dân Thủ đô và khách du lịch.

Vùng ngoại thành phía nam Hà Nội xưa kia được biết đến với nhiều đặc sản dân dã như cá rô đầm Sét, đậu phụ làng Mơ, rượu và cà pháo làng Hoàng Mai hay mướp hương (mướp bảy lá) làng Quỳnh Lôi... Ngày nay, trước “cơn lốc” đô thị hóa, các đặc sản này chỉ còn trong tâm thức của người Hà Nội. 

"Ai bánh đa kê nào!". Tiếng rao đều đều của người bán hàng đưa tôi về với miền ăm ắp kỷ niệm và hương vị cánh đồng kê ngút ngàn nơi ngoại thành Hà Nội. Kịp mua cho mình một miếng bánh nhỏ xinh, vị ngọt, thơm tan vào đầu lưỡi, vẹn nguyên ký ức món quà quê bình dị.

Phở là món ăn đặc trưng của Hà Nội. Từ đặc sản trứ danh này, người Hà Nội đã sáng tạo ra một món ăn khác không kém phần hấp dẫn, đó là phở cuốn.

Theo chuyên gia ẩm thực Nguyễn Phương Hải, trong mâm cỗ Tết của người Hà Nội có một món ăn nghe tên hơi Tây một chút, đó là món hạnh nhân xào. Món này thất truyền vài chục năm và giờ đây đang rục rịch trở lại như một nét hoài cổ.

"Chất” Tràng An được thể hiện qua thú ăn, thú chơi, nét sinh hoạt thường ngày của người Hà Nội, nay đã ít nhiều bị pha loãng. Trong bối cảnh đó, Cà phê Giảng đang đi theo chiều ngược lại khi đưa ly cà phê thành một thương hiệu di sản, không gian cà phê nơi đây trở thành địa chỉ du lịch Hà thành...

Có vô vàn món ăn được chế biến từ hạt gạo trong mâm cơm của người Việt. Nếu gạo tẻ được dùng hằng ngày thì gạo nếp lại được sử dụng nhiều trong các nghi thức cúng tế, vào những ngày lễ trọng của mỗi gia đình, dòng họ và cả trong các dịp lễ hội. Ở Hà Nội, những món ăn từ gạo nếp vô cùng phong phú...

Ở xã Hát Môn (huyện Phúc Thọ) có ngôi đền thờ Hai Bà Trưng. Theo truyền thuyết, đền Hát Môn được xây dựng sau khi Hai Bà tự vẫn (năm 43 sau Công nguyên). Một năm 3 kỳ đền tổ chức các nghi lễ lớn nhỏ để tưởng nhớ Hai Bà. Bánh trôi là lễ vật không thể thiếu được trong cả các kỳ lễ tại đền Hát Môn và trở thành bản sắc của hội đền này. Tương truyền, trước khi quyên sinh trên dòng sông Hát vào ngày 6 tháng Ba âm lịch, Hai Bà đã ăn bánh trôi ở đây. 

Sau kỳ nghỉ Tết sử dụng nhiều thực phẩm chứa lượng đạm, đường, dầu mỡ cao khiến hệ tiêu hóa phải làm việc hết “công suất” thì những món ăn chứa nhiều rau xanh sẽ giúp cơ thể được thanh lọc. Các món cuốn là một lựa chọn tốt cho dịp này:

Xoan cà phê; Lối Nhỏ Kafe là hai trong số những quán cà phê hoài cổ giữa lòng Hà Nội.

Nói đến quà của người phố phường thì phong phú, đa dạng. Có những món quà xuất hiện quanh năm, bốn mùa. Lại có những thức quà chỉ xuất hiện trong một thời điểm nhất định, ít ngày rồi vắng bóng, cho đến tận cữ ấy sang năm. Và những thức quà ấy, dù bình dị, nhưng cũng để thương, để nhớ trong lòng người Hà Nội. Sứa đỏ là một thức quà như vậy. 

Những ngày đầu tháng 4, các vườn dâu xung quanh Hà Nội chín rộ, nhuộm một màu đỏ tím sẫm trải dài. Loại quả này có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe nên rất được ưa chuộng.

Mỗi năm, cứ đến tháng Ba âm lịch, các bà nội trợ Hà Nội lại háo hức sửa soạn làm bánh trôi, bánh chay dâng cúng ông bà tổ tiên.

Phở cuốn ra đời cách đây chỉ mới hơn 20 năm nhưng đã dần trở thành món ăn “trăm nhớ ngàn thương”, góp thêm một nét chấm phá của ẩm thực Hà Nội.